وقتی تخمک بارور از تخمدان رها شده و به سمت رحم حرکت میکند گاهی پیش می اید که در مسیرش و نرسیده به رحم، درون لوله های فالوپ لانه گزینی کرده و شروع به رشد مینماید که به این نوع بارداری که معمولا دو درصد بارداریها را شامل میشود و در هفته های اول بارداری رخ میدهد ،بارداری خارج از رحم ویا EPکه مخفف کلمه ectopic pregnancy می باشد، می گویند و اتفاقی نادر و پر خطر برای مادر محسوب میگردد.هیچ گونه روش علمی برای به ثمر رساندن این تخمک بارور شده در پزشکی امروز وجود ندارد و باید هرچه سریعتر از شر این تخمک بارور خلاص شد.
دلایل بارداری خارج از رحم
- بیماریهای مقاربتی که شامل عفونت های دستگاه تناسلی می باشد.
- مصرف داروهای ضد بارداری که حاوی پروژسترون هستند .
- ای وی اف یا همان لقاح مصنوعی که در ازمایشگاه انجام میگردد.
- جراحی های لگنی به دلایل مختلف درمانی
- IUD که بیشترین ریسک را در بین این عوامل برای بارداری خارج از رحمی دارد. (در حدود 50 درصد)
- مصرف دخانیات که معمولا عملکرد لوله های فالوپ را مختل میسازد.
نشانه های بارداری خارج از رحم
در این نوع بارداری امکان این قضیه وجود دارد که هیچ علامت و نشانه ای برای مادر پیش نیاید و مانند یک بارداری عادی ،علائمش بروز نماید مانند تهوع های ویارگونه، تعویق عادت ماهیانه و دردهای پستان وشکم.
برای اطمینان از بارداری بصورت طبیعی بهتراست خانم بعد از بروز هرکدام از نشانه های بالا به پزشک متخصص مراجعه نماید تا از روند عادی بارداری خود مطمئن شود و خطری اورا تهدید نکند. چنانچه هیچ علامتی جز عقب افتادن سیکل ماهانه وجود نداشت باید با دقت بیشتری این مسئله را پیگیری کرد تا هرچه زودتر بتوان جلوی رشد سریع جنین در لوله را گرفت چون همانطور که میدانیم عادت ماهانه ممکن است به دلایل زیادی به تعویق بیفتدو این شخص را به اشتباه بیندازد.
نشانه های پارگی لوله های فالوپ در بارداری خارج از رحم
- درد در ناحیه شکم یا لگن
این دردها معمولا یکطرفه و همراه با تهوع میباشد و با فشار عطسه و سرفه تشدید میگردد و ممکن است گاهی خونریزی مختصری هم داشته باشد.
- درد در شانه
این درد از رایجترین نشانه های این نوع بارداری میباشد که فرد درد زیادی را مخصوصا در هنگام دراز کشیدن در شانه های خود احساس میکند که دلیل ان پارگی لوله های رحم است که باعث تحریک اعصاب متصل به شانه ها میشود و گاهی درد انچنان شدید میشود که از تحمل شخص خارج میشود.
- ضعف و غش
در صورت پارگی لوله رحم ممکن است فرد دچار ضعف و بی حالی شدید شده تا جایی که منجر به بیهوش شدن گردد که باید سریعا با اورژانس تماس گرفت و شخص را به اولین مرکز درمانی رساند.
- لکه بینی
در صورت این نوع بارداری این امکان وجود دارد که شما دائما در حال لک بینی و یا عادت ماهانه خفیف باشید که این بسیار غیر عادی بوده و باید سریع به پزشک مراجعه کرد.
روشها ی تشخیصی
پزشک معالج از طریق یکسری معاینات و سونوگرافی واژینال و شکمی و با بررسی اندازه های رحم و تخمدان ها و لوله ها میتواند پی به نوع بارداری ببرد.
همچنین پزشک با ازمایشات خون و ادرار و اندازه گیری سطح هورمونها و مقایسه ان با مقدار استانداردش در بارداری و یا غیر بارداری میتواند از مشکل پیش امده برای فرد مطلع گردد.
اگر تمام این ازمایشات بالا حاکی از بارداری فرد باشد ولی در سونوگرافی هیچ جنین و یا کیسه جنینی مشاهده نگردد پزشک به طور حتم حاملگی خارج از رحم را تایید مینماید.
روش درمانی
داروی متوتراکسات (Methotrexate) تنها داروی موثر در دنیاست که برای این حل مشکل تجویز میگردد. این دارو تزریقی و عضلانی میباشدو دارای قیمت مناسب بوده و با تجویز دکتر به راحتی میتوان ان را از تمامی داروخانه ها تهیه کرد. ماده تزریق شده توسط خون به سلول های جنین رسیده و مانع رشد سلول های جفت گشته و جنین را از بین میبرد و باعث جذب ان به بدن مادر میشود.
در طول این مدت بیمار باید از خوردن مسکن ها از جمله استامینوفن و ژلوفن و غیره و همچنین ویتامین ها و بعضی از مکمل ها و الکل و دخانیات و رابطه جنسی پرهیز کند تا بتواند این دوره را به خوبی بگذراند.
بعد از چند روز پزشک مجددا ازمایش گرفته و سطح هورمون hcg را بررسی میکند تاجایی که سطح این هورمون به صفر برسد و پایان بارداری را اعلام کند. (این هورمون بعد از بارداری و از جفت تولید میشود)
بیمار باید بعد از تزریق روزی دو الی سه لیتر اب مصرف کند تا عوارض کلیوی این دارو را به حداقل برساند. همچنین علائمی مانند افت فشار خون ،اسهال،ریزش مو، اکنه، خواب الودگی و امبولی ریه ممکن است بعد از تزریق و به احتمال خیلی ناچیز برای بیمار اتفاق بیفتد.
موارد منع مصرف متوتراکسات
-
لوله رحمی پاره شده باشد
-
دوران شیردهی که برای نوزاد خطر دارد.
-
بیماران کبدی و کلیوی که تشخیص ان با پزشک مربوطه میباشد.
-
بارداری همزمان رحمی که اتفاقی نادر میباشد.
در صورت تشخیص یکی از مشکلات بالا توسط پزشک و یا بزرگ شدن جنین در لوله و دیر شدن تاثیرات دارو، پزشک معالج از جراحی استفاده مینمایدکه این جراحی دو نوع میباشد.
عمل لاپراسکوپی و عمل باز شکمی یا لاپاراتومی
در لاپراسکوپی پزشک با یک بی حسی موضعی از طریق یک سوراخ کوچک در ناف وارد شکم شده و با یک دوربین داخل لگن را مشاهده کرده و مشکل را حل میکند. ولی اگر لوله ها دچار پارگی شده باشند و نیاز به خارج شدن لوله از شکم باشد ، جراحی باز شکمی نیاز است. در هر صورت بنا به صلاحدید پزشک یک کدام از این روشها انجام میگردد. در صورت اسیب دیدن لوله رحمی باز هم جای نگرانی برای دوباره باردار شدن نیست . چون فقط یک لوله دچار مشکل شده و هنوز لوله ای دیگر باقیست.
در ضمن اگر مادر دارای Rh منفی باشد مانند زایمانهای طبیعی بعد از خروج جنین پادتن Rh به مادر تزریق شده تادر زایمانهای بعدی مشکلی پیش نیاید.
بعد از سقط جنین و جراحی بهتر است تا 3 ماه از بارداری مجدد خودداری گردد تا اثر داروی تزریقی کاملا از بدن پاک شده و خطری جنین بعدی را تهدید ننماید.
طب سنتی در بارداری خارج از رحم
بعضی از مادرانی که به طب گیاهی و سنتی اعتقاد دارند و نمیخواهند با داروهای شیمیایی تحت درمان قراربگیرند برای از بین بردن نطفه به سراغ گیاهانی از جمله زعفران و زرشک و بابونه و غیره میروند. هرچند که این گیاهان نیز به دلیل تحریکات هورمونی میتوانند گاهی مفید واقع شوند ولی جامعه مدرن پزشکی روشهای گیاهی حتی امن را نیز رد کرده است و حتما توصیه میشود که به پزشک متخصص مراجعه گردد.
مراقبت های تغذیه ای و حرکتی بعد از جراحی
بعد از ترخیص از بیمارستان بیمار باید فعالیت روزانه خود را به صورت سبک شروع نماید که این میتواند شامل یک پیاده روی در حدود 10 تا 15 دقیقه در روز باشد که بسته به قوای جسمانی فرد باید روزانه به تایم ان اضافه گردد. شنا با در نظر گرفتن تمام نکات بهداشتی مناسب نیز میتواند بسیار مفید برای این فرد باشد. اما تا جایی که امکانش وجود دارد از ورزشهای قدرتی در چند هفته یا ماه اول پرهیز کند .
تغذیه نیز نقش مهمی در بهبود بیمار دارد. در روزهای اول بعد از جراحی مصرف مایعات از جمله اب سیب و اناناس و غذاهایی سبک و ملین مانند سوپ ساده و اب مرغ و کوشت و میوه های سرشار از فیبر توصیه میشود. بیمار تا حد امکان باید از بروز یبوست جلوگیری بعمل اورد و از خوردن غذاهای نفاخ دوری کند.
مصرف غذاهای سرشار از اهن مانند جگر و مکمل های ان نیز تا حد زیادی میتواند خون از دست رفته هنگام عمل را احیا نماید.
مشکلات روحی بعد از بارداری خارج از رحم
اقدام به بارداری مجدد پس از یک بارداری ناموفق مسئله ای بسیار حساس و استرس زا است .مشکلاتی از قبیل خشم، حسرت، از دست دادن اعتماد به نفس، مشکلات خواب و مشکلات عاطفی در روابط زناشویی که همه اینها به دلیل اختلالات هورمونی بوده و زودگذر میباشد. فرد دچار ترس میگردد که مبادا این اتفاق دوباره برای او پیش ایدو دیگر نتواند باردار گردد و متاسفانه هیچ روشی تا کنون وجود نداشته که به شما اطمینان خاطر دهد که این اتفاق دوباره برای شما پیش نخواهد امد. پس بهتر است در همان مدت بازیابی جسمانی از یک رواندرمانگر نیز کمک گرفت و ورزشهایی مثل یوگا و مدیتیشن انجام داد تا دوباره امادگی و اعتماد به نفس لازم همه جانبه را برای بارداری مجدد بدست اورد.